Εκκλησία Αγίας Αικατερίνης
Η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης κτίστηκε μεταξύ του 1884 και του 1894 μ.Χ. Αργότερα κατασκευάστηκε και το κατοικούμενό της. Το καμπαναριό της εκκλησίας κτίστηκε το 1925. Η εκκλησία ανακαινίστηκε το 1994 από τον Κον. Κυριάκο Α.Κυριάκου.
Η εικόνα της Αγίας Αικατερίνης που βρίσκεται στην εκκλησία, αγιογραφήθηκε το 1884. Δεν υπάρχει παρόμοιά της, σε άλλες ομώνυμες εκκλησίες. Θεωρείται θαυματουργική, αφού οι γεροντότεροι κάτοικοι του χωριού διηγούνται πολλά θαύματά της.
Είναι κατασκευασμένη με πέτρα του ποταμού, με πέτρα άσπρη σκληρή της περιοχής και λίγη πουρόπετρα, σε μερικά σημεία. Αποτελείται από πέντε καμάρες και το κατοικούμενο.
Η εκκλησία καθαγιάστηκε από τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου Χρύσανθο Α (Σαρηγιάννη) στις 11 Ιουνίου.
ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ-ΒΙΟΣ
Η Αγία Αικατερίνη γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Καταγόταν από πλούσια και αριστοκρατική ρωμαϊκή οικογένεια. Η οικογένειά της ήταν βασιλική. Σε μικρή ηλικία άρχισε να μελετά τους Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς. Έμαθε τις Ξένες γλώσσες της εποχής και συζητούσε φιλοσοφικά θέματα με διαφόρους σοφούς και λόγιους. Στα 20 της χρόνια, ήταν ήδη μια αναγνωρισμένη προσωπικότητα. Παράλληλα με την τεράστια πνευματική και κοινωνική της μόρφωση , διέθετε και σωματική ωραιότητα. Απέκτησε όμως τις πολυάριθμες προτάσεις γάμου των πλουσίων νέων, γιατί τα ενδιαφέροντά της, είχαν εντοπισθεί στην πνευματική ζωή.
Η μελέτη του Ευαγγελίου και η επαφή της με κρυφούς οπαδούς του Χριστιανισμού, την ώθηση να ασπασθεί τη χριστιανική θρησκεία και μάλιστα να διακηρύξει φανερά την πίστη της. Ήταν ο καιρός που είχαν ξεσπάσει διωγμοί εναντίον των Χριστιανών και ο άρχοντας της Αιγύπτου Μαξιμίνος ανησύχησε όταν έμαθε πως η Αγία Αικατερίνη έγινε χριστιανή, γιατί ήξερε την επιρροή που είχε στον Αλεξανδρινό λαό. Προσπάθησε να την μεταπείσει στέλλοντας αρχικά 50 σοφούς της εποχής. Όμως η συζήτηση που είχαν αυτοί με την Αικατερίνη μεταπείστηκαν οι ίδιοι . Μετά από αυτό ο Μαξιμίνος σκότωσε τους σοφούς και φυλάκισε την Αικατερίνη.
Τότε της έκαναν πάρα πολλά και φρικτά βασανιστήρια. Ένα από αυτά ήταν και ο τροχός που είχε αγκάθια και τον γύριζαν στο σώμα της Αγίας για να την γδάρουν. Τα φρικτά βασανιστήρια του ξυλοδαρμού και του τροχού δεν άγγιζαν παρά μόνο το σώμα της, αφήνοντας ανέπαφα την ψυχή και το πνεύμα της. Μετά από τα βασανιστήρια, ο Μαξιμίνος βλέποντας την βαθιά της πίστη, διέταξε να την αποκεφαλίσουν. Αυτό έγινε το 307 μ.Χ.
Ο μαρτυρικός της θάνατος έγινε πηγή θρύλων και λαϊκών παραδόσεων. Το λείψανό της, βρέθηκε από Αιγυπτίους χριστιανούς τον 8ον αιώνα στο βουνό Χορίβ και μεταφέρθηκε στην ομώνυμη μονή του Όρους Σινά. Η Εκκλησία μας ανακήρυξε την Αγία Αικατερίνη μεγαλομάρτυρα και γιορτάζει τη μνήμη της στις 25 Νοεμβρίου. Θεωρείται προστάτιδα της Φιλοσοφίας και της παιδείας.
Οι βυζαντινοί αγιογράφοι την ζωγράφισαν με ένα σπασμένο τροχό και ένα ματωμένο ξίφος, που συμβολίζουν τα βασανιστήριά της, ακόμα την ζωγράφισαν μ’ ένα κλαδί φοινικιάς και ένα βιβλίο στο χέρι, σύμβολα της σοφίας της.
Η Αγία Αικατερίνη λέγεται πως ήρθε στην Κύπρο. Αυτό έγινε την εποχή που πέθανε ο πατέρας της. Οδηγήθηκε στην Κύπρο στο Θείο της, που κατοικούσε εδώ. Όταν, όμως ο θείος της έμαθε πως είχε ασπασθεί τη χριστιανική θρησκεία, πρώτα τη φυλάκισε και μετά την έστειλε πίσω στην Αλεξάνδρεια.
Όταν η Αγία Αικατερίνη γνώρισε και ασπάστηκε την χριστιανική θρησκεία, απέρριπτε τις προτάσεις που την έκαναν πλούσιοι νέοι της εποχής, λέγοντας στους γονείς της πως ήθελε να νυμφευτεί τον Χριστό. Ένα βράδυ, εμφανίστηκε στον ύπνο της ο Χριστός και η Παναγία. Η Αγία του είπε πως είναι αφοσιωμένη σ’αυτόν. Ο Χριστός τότε, της έβαλε στο δάκτυλο ένα δακτυλίδι και της είπε πως την είχε νυμφευτεί. Εκείνη τη στιγμή όλα σκοτείνιασαν γύρω της και ξύπνησε. Όταν είχε δει το δακτυλίδι στο χέρι της πίστεψε, το όνειρό της ήταν αληθινό.
Εκκλησία Αγίου Ανδρονίκου και Αγίας Αθανασίας
Η Εκκλησία του Αγίου Ανδρόνικου – Αγίας Αθανασίας είναι κτισμένη σε μια απότομη πλαγιά του λόφου. Είναι ένα όμορφο ξωκκλήσι σε μαγευτικό περιβάλλον.
Στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα το ξωκκλήσι, βρισκόταν παλιά ένα υπόγειο, όπου και ήταν η εικόνα του Αγίου Ανδρονίκου. Εκεί πήγαιναν οι πιστοί και προσκυνούσαν. Η παράδοση αναφέρει πως πριν πολλά χρόνια ένας Τούρκος ήθελε να πάει στην εκκλησία για να κλέψει την εικόνα. Όμως ο Άγιος Ανδρόνικος τον τύφλωσε και δεν μπορούσε να γιατρευτεί.
Μετά την τουρκική εισβολή το 1974, ο Διοικητής του στρατοπέδου της Βυζακιάς, αποφάσισε μαζί με τους στρατιώτες του, να προσφέρουν τα εργατικά χέρια και μαζί με χρηματικές προσφορές χωριανών, έγινε κατορθωτό να ξανακτιστεί το εκκλησάκι του Αγίου Ανδρόνικου – Αγίας Αθανασίας.
Πιο συγκεκριμένα, μετά την Τουρκική Εισβολή του 1974 ο Διοικητής του Στρατοπέδου, ο εξ’ Ελλάδος Αντ/ρχης (ΠΖ), Αθανάσιος Γιαννίκας που υπηρέτησε στο 281 Τ.Π. με έδρα τη Βυζακιά από 27/8/1975 – 2/1/1977 υπεσχέθη και προέβη αυτοβούλως εις την ανέγερση του Ιερού Ναού Ανδρονίκου & Αγίας Αθανασίας.
| Μνημόνιο Συμμετασχόντων: | Προσφορά |
| Στρατιώτης Σάββας Κατήρης | Εργασία εις την κατασκευή του Ναού |
| Στρατιώτης Νίκος Σαρρής | Εργασία εις την κατασκευή του Ναού |
| Στρατιώτης Σοφοκλής | Εργασία εις την κατασκευή του Ναού |
| Στρατιώτης Κύπρος | Εργασία εις την κατασκευή του Ναού |
| Στρατιώτης Παναγιώτης Κουντούρης | Κατασκευή θυρών, παραθύρων & τέμπλου του Ναού |
| Στρατιώτης Παναγιώτης Κάλβαρης | Κατασκευή πινακίδας |
| Λοχαγός Δημήτρης Μανωλέσος | Προσφορά απαιτούμενου τσιμέντου για ανέγερση του Ναού |
| Ιδιώτης Σάββας Καρκώτης | Επίτροπος, Εισφορά: 10 Λίρες Κύπρου |
| Ιδιώτης Μιχάλης Κόκκινος | Μηχανικός, αφιλοκερδής ετοιμασία αρχιτεκτονικών σχεδίων |
| Ιδιώτης Αντρέας Σολωμού | Αφιλοκερδής τέλεση χωματουργικών εργασιών |
| Ιδιώτης Σάββας Αχιλλέως (Ψύλλος) | Κατασκευή καλουπώματος οροφής επ’ αμοιβή |
| Ιδιώτης Λεοντής | Αφιλοκερδής παραχώρηση υδροφόρου οχήματος για μεταφορά νερού |
| Ιερά Μητρόπολη Μόρφου | Εισφορά: 100 Λίρες Κύπρου |
| Διοικητής Αθανάσιος Γιαννίκας | Οικονομική εισφορά για να κατασκευαστεί καθ’ ολοκληρία η Αγία Τράπεζα |
Διάφοροι Αξιωματικοί και οπλίτες του 281 Τ.Π. έδωσαν τον οβολό τους για την αντιμετώπιση των εξόδων.
Ακολουθούν, η επιστολή του Α.Κ. Αναστασίου, Γενικού Διευθυντή Υπουργείου Εσωτερικών, καθώς και του αείμνηστου Μητροπολίτη Μόρφου Χρύσανθου προς τον κ. Αθανάσιο Γιαννίκα.
Πολύς κόσμος μαζεύεται κάθε χρόνο στο μικρό ξωκκλήσι, τη μέρα της γιορτής των δύο Αγίων, όπου γίνεται το πανηγύρι. Ο Άγιος Ανδρόνικος έκανε πολλά θαύματα στην Βυζακιά.
ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΑΘΑΝΑΣΙΑ – ΒΙΟΣ
Ο Άγιος Ανδρόνικος καταγόταν από την Αντιόχεια. Ήταν αργυραμοιβός και ήταν πολύ πλούσιος. Διακρίνονταν για την ευλάβεια και την αρετή του και έκανε πολλά έργα φιλανθρωπίας και αγάπης. Ήταν παντρεμένος με την Αθανασία που ήταν και αυτή πολύ σεμνή και θεοφιλής. Κατάγονταν και οι δυο από πλούσιες οικογένειες. Είχαν δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι . Τα παιδιά τους όμως, αρρώστησαν με κάποια ανίατη ασθένεια και πέθαναν την ίδια μέρα και τα δύο συγχρόνως. Τη συμφορά αυτή ο Ανδρόνικος την αντιμετώπισε με πολλή υπομονή και αξιοπρέπεια. Όμως, η γυναίκα του είχε απαρηγόρητη λύπη. Από την μεγάλή της στεναχώρια πήρε την απόφαση να πάει στο μοναστήρι, γιατί πίστευε πώς μόνο εκεί θα μπορούσε να βρει παρηγοριά , μετά από το κακό που τους βρήκε. Μοίρασαν λοιπόν, μέρος της περιουσίας τους στους φτωχούς και διέθεσαν την υπόλοιπη για φιλανθρωπικά έργα.
Η Αθανασία πήγε στη Μονή των Ταβεννησιωτών και ο Ανδρόνικος, αφού πήρε το αγγελικό σχήμα από το Γέροντα Αββά Δανιήλ, έμεινε κοντά του για δώδεκα χρόνια. Μετά από τα δώδεκα αυτά χρόνια, ο Ανδρόνικος ζήτησε άδεια από το Γέροντα να πάει να προσκυνήσει και πάλι τους Αγίους Τόπους. Ο Γέροντας έκαμε ευχή και τον απέλυσε. Στο δρόμο από την Αίγυπτο προς τα Ιεροσόλυμα, κάθισε κάποια στιγμή κάτω από ένα δέντρο, για να ξεκουραστεί. Τότε ακριβώς, συνέβη να περνά από εκεί και η Αθανασία, η γυναίκα του, που πήγαινε και εκείνη να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους, φορώντας ανδρική αγγελική ενδυμασία. Η Αθανασία δεν του αποκαλύφθηκε. Προχώρησαν μαζί για το προσκύνημά τους, χωρίς να μιλάνε. Όταν τελείωσε το ταξίδι τους, η Αθανασία ζήτησε από τον Ανδρόνικο να μονάσουν στο ίδιο μοναστήρι, αλλά σε διαφορετικά κελιά στην τοποθεσία «Οκτωκαιδέκατος»
Η Αθανασία κράτησε το μυστικό της μέχρι το θάνατο της. Άφησε, όμως, ένα σημείωμα που το βρήκαν αργότερα και σ’αυτό αποκάλυπτε την αλήθεια για την ταυτότητά της. Έτσι το έμαθε και ο άνδρας της, ο Άγιος Ανδρόνικος που πέθανε και αυτός σε λίγο καιρό και τάφηκε στο ίδιο μέρος με την γυναίκα του, την Αγία Αθανασία.
Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ
Στη Βυζακιά είναι κτισμένη μια παλιά εκκλησία που είναι αφοσιωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Παλιά ήταν η μοναδική εκκλησία της Κοινότητας. Κτίστηκε τον 16ον αιώνα κοντά σ’ ένα ελαιώνα. Η εκκλησία αυτή παλιά ήταν μετόχι της Παναγίας του Άρακα και έμεναν μέσα μοναχοί. Και σήμερα ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Μόρφου, που την ενοικιάζει στην κοινότητα Βυζακιάς.
Η εκκλησία επισκευάστηκε τελευταία από το τμήμα αρχαιοτήτων. Έγιναν επισκευές στη στέγη, στο εξωτερικό μέρος, στις πόρτες και στην αυλή, όπου έγινε πετρόχτιστος αυλόγυρος. Η μικρή αυτή εκκλησία έχει νάρθηκα στα αριστερά και ημικυκλική αψίδα στ’ ανατολικά. Είναι επίσης ξυλοσκέπαστη. Μέσα σώζονται τοιχογραφίες του 16ου αιώνα στο νότιο και δυτικό τμήμα της. Οι κυριότερες τοιχογραφίες, που είναι έργο κάποιου λαϊκού ζωγράφου, είναι στα νότιά του, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Ανάσταση του Λαζάρου , η Γέννηση του Χριστού, η Υπαντή και η Βάπτιση του Χριστού. Στο κάτω μέρος απεικονίζονται οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, ο Άγιος Γεώργιος έφιππος, ο Άγιος Μάμας καθισμένος σε λιοντάρι και ο Άγιος Δημήτριος. Στο αέτωμα δεσπόζει η Σταύρωση, ενώ νοτιότερα απεικονίζονται ο Νιπτήρας, ο Μυστικός Δείπνος, η Προδοσία και ο Ενταφιασμός. Οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη, εικονίζονται στα Νότια της δυτικής θύρας.
Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ελκύει αρκετούς περιηγητές, κυρίως ξένους, που οι περισσότεροι συνδυάζουν κατά την επίσκεψή τους στην εκκλησία της Ασίνου κι ένα σταθμό στην εκκλησία της Βυζακιάς. Σήμερα στην εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, προστατεύεται από το τμήμα Αρχαιοτήτων και γίνονται προσπάθειες να τεθεί υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ο ψηλός ευκάλυπτος που καμαρώνει μπροστά από την εκκλησία με το σήμαντρο στο κορμό του, παρέα με τα περιστέρια που φωλιάζουν στη σκεπή του, δημιουργούν ένα πραγματικά μαγευτικό θέαμα, που προσελκύει την προσοχή του κάθε ταξιδιώτη. Η παράδοση για να εξηγήσει το κτίσιμο της εκκλησίας σ’ εκείνο το συγκεκριμένο χωριό, αναφέρει ότι την εποχή που υπήρχε η αρρώστια της πανούκλας και μεταφερόταν η εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ, για να γίνει λειτουργία στο χωριό, το γαϊδουράκι σταμάτησε και δεν προχωρούσε άλλο. Αυτό θεωρήθηκε ως η θεία βούληση και κτίστηκε εκεί το εκκλησάκι του Αρχάγγελου Μιχαήλ.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, ήταν άγγελος της Παλαιάς Διαθήκης των Επουρανίων Δυνάμεων των Ασωμάτων. Ήταν προστάτης της Εκκλησίας του Χριστού. Συνήθως στις τοιχογραφίες και αγιογραφίες παριστάνεται ως Ρωμαίος στρατιώτης που κρατά δόρυ ή ξίφος και κτυπά ένα δράκοντα.
Το εκκλησάκι αυτό λειτουργεί δύο φορές τον χρόνο:
- Στις 6 Σεπτεμβρίου εορτάζει το Θαύμα του Αρχάγγελου Μιχαήλ που έκανε στις Χώνες.
- Στις 8 Νοεμβρίου ημέρα εορτής των Ασωμάτων
